وفای سردار
وفای سردار
یکی از نشانه های انسان با ایمان این است که به عهد و پیمان های خویش پایبند باشد و هرگز در صدد شکستن آن پیمان اقدام ننماید. به ویژه پیمانهایی که با خدا و اولیاء الهی بسته است. در کربلا یاران عاشورایی حضرت حسین بن علی علیهماالسلام بر عهدی که با امام خویش بستند تا آخرین نفس ثابت قدم ماندند. و این وفاداری آن قدر بزرگ است که در سجده زیارت عاشورا به آن اشاره شده است: (وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ- دُونَ الْحُسَیْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِین.(1))
از میان اصحاب امام حسین علیه السلام حضرت عباس علیه السلام در وفاداری سرآمد است؛ زیرا ایشان از ابتدای حرکت امام تا لحظات پایانی نبرد در کربلا همراه امام بود؛ همانطوری که در زیارتنامه ایشان آمده است که: اشهد لک بالتسلیم و التصدیق و الوفاء و النصیحة لخلف النبی ... (2)
آیات مربوط به وفای به عهد
وفاداری به عهد و پیمان در تعالیم دینی آن قدر با اهمیت است که در کتاب مقدس و آسمانی اسلام قرآن کریم از زبان خداوند بزرگ در موارد متعدد به این موضوع پرداخته شده است. و آنهایی را که به عهد خود وفادارند را مورد ستایش و در مقابل پیمان شکنان را مورد سرزش و بازخواست قرار داده است.
از جمله این آیات:
1. سوره اسرا آیه 34: وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْۆُلا.
2. آلعمران : 76: بَلى مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ وَ اتَّقى فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقین.
3. الأعراف : 102 وَ ما وَجَدْنا لِأَکْثَرِهِمْ مِنْ عَهْد.
4. الأنفال : 56 الَّذینَ عاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فی کُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لا یَتَّقُون
5. الرعد : 20 الَّذینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لا یَنْقُضُونَ الْمیثاق.
6. المۆمنون : 8/المعارج : 32 وَ الَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُون.
آیه اول مربوط می شود به دستور خداوند به لزوم وفادار بودن به عهد و بر این مطلب تأکید شده است که در آخرت از پیمانها پرسش خواهد شد. از این رو در روایات آمده است که اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید به پیمان خود وفا کنید. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ کانَ یُۆْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیَفِ إِذَا وَعَدَ.(3)
از آیات دوم و چهارم برداشت می شود که از نشانه های انسانهای با تقوا این است که به عهد خویش وفادارند.
آیه 20 سوره رعد از جمله عوامل عاقبت به خیری و سعادت انسان را وفای به عهد و نشکستن پیمان می شمارد. و آیات شماره شش، رعایت عهد را از نشانه های مۆمنان واقعی معرفی می کند.
از این رو کسانی که در سال 61 هجری به عهد خود با امام حسین علیه السلام وفادار ماندند متقین و مۆمنان واقعی روزگار خویش بودند که در نهایت عاقبت بخیر و سعادتمند شدند. و از جمله این افراد عباس بن علی علیهماالسلام بود.
اهمیت وفای به عهد در روایات
روایات بسیاری نیز در لزوم پایبندی به پیمان توسط انسان مۆمن در متون دینی یافت می شود. از جمله این روایات:
1. از امام باقر علیه السلام که فرمود: سه چیز است که خدا عز و جل در آنها براى احدى رخصت نداده است:
اداى امانت به خوش کردار و بد کردار، وفاى به عهد و پیمان براى خوش کردار و بد کردار، و احسان به پدر و مادر چه خوش کردار باشند و چه بد کردار.(4)
2. از ابوبصیر، از امام جعفر صادق علیه السلام روایت است که فرمود: «امیرالمۆمنین علیه السلام فرمود که: اهل دین را علامتى چند است که به آنها شناخته مىشوند، و آن علامات، راستى در خبر است، و اداى امانت، و وفاى به عهد، و پیمان و ...(5)
سفارش مولا به مالک اشتر
اگر میان تو و دشمنت قضیّهاى رخ داد که به خاطر آن پیمان صلحى بستى یا تعهّدى را به عهده گرفتى، به پیمان خویش وفا کن و تعهّد خود را رعایت نما. و خود را چون سپرى برابر پیمانت ساز؛ زیرا هیچ یک از واجبات الهى که مردم با وجود اختلاف فکرى و دینى، در آن اتفاق نظر دارند، چون بزرگ شمردن وفاى به عهد نیست حتى مشرکان هم وفاى به عهد را در میان خود لازم مىشمردند؛ زیرا آنان نیز عواقب وخیم نیرنگبازى، و پیمانشکنى را دریافته بودند؛ پس هرگز در آنچه بر عهده گرفتهاى، خیانت مکن و پیمان خود را مشکن و دشمنت را گول مزن؛ زیرا تنها نادان در برابر خداى تعالى دلیرى نماید.(6)
از این کلام حضرت روشن می شود که چرا در زیارتنامه قمر بنی هاشم علیه السلام سلام می دهیم: السلام علیک یا عبدالصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمۆمنین. زیرا که عباس علیه السلام مطیع فرمایشات خدا و رسول و حضرت امیر علیه السلام بودند؛ که یکی از این دستورات به عهد خود وفادار بودن است.
نقض پیمان نسبت به اوصیای انبیاء
ابن عبّاس گوید: وقتى خداوند تبارک و تعالى آیه وَ أَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ ... (و شما به عهد من وفا کنید تا من هم به عهد خود با شما، که گفتم شما را داخل بهشت خواهم نمود، وفا کنم بقره: 40) را نازل ساخت پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
به خدا سوگند: حضرت آدم از دار دنیا رفت، در حالى که با قومش پیمان بسته بود تا به فرزندش شیث وفادار بمانند، و به آن وفا نکردند، و حضرت نوح چشم از جهان پوشید و با قومش براى وصیّش سام وفادار باشند، امّتش وفا نکردند، و حضرت ابراهیم علیه السّلام دار دنیا را وداع گفت و از قومش بر وفادار ماندن به وصیش، اسماعیل پیمان گرفت، امّتش انجام ندادند، حضرت موسى از دنیا رفت در حالى که با قومش عهد بسته بود به وفا با وصیّش یوشع بن نون، امّتش به آن وفا نکردند، و حضرت عیسى بن مریم به آسمان بالا برده شد و میثاق بست با قومش بر وفادار ماندن به وصیّش شمعون بن حمون صفا، (ولى) امّتش وفا نکردند، و من نیز بزودى از شما جدا خواهم شد و از میان شما مىروم و به ملکوت اعلى خواهم پیوست، و به تحقیق عهد کردم با امّتم در باره علىّ بن ابى طالب، و او هم به سرنوشت اوصیاء پیامبران پیشین از جانب امّتشان دچار خواهد شد، با وصىّ من مخالفت خواهند ورزید، و نافرمانیش خواهند کرد، آگاه باشید! عهدم را در باره علىّ بار دیگر به شما ابلاغ مىنمایم. (پس هر کس که آن را بشکند، به زیان خودش کوشش نموده، و کسى که پایدار بماند به چیزى که بر سر او میثاق بسته شده، بزودى پاداش بزرگى از خدا دریافت خواهد داشت- فتح 48: 10).(7)
و حضرت ابالفضل علیه السلام از جمله قلیل کسانی بود که بر سر میثاقش با اوصیاء حقیقی پیامبر اسلام پایدار ماند.
پی نوشت:
1) ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 179.
2) مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
3) کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، 8جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج2 ؛ ص364.
4) کلینى، محمد بن یعقوب - کمره اى، محمد باقر، أصول الکافی / ترجمه کمرهاى، 6جلد، اسوه - ایران ؛ قم، چاپ: سوم، 1375 ش. ج4 ؛ ص479.
5) کلینى، محمد بن یعقوب - اردکانى، محمدعلى، تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)، 4جلد، دار الحدیث - قم، چاپ: اول، 1388 ش، ج3 ؛ ص589.
6) ابن شعبه، حسن بن على - حسن زاده، صادق، تحف العقول / ترجمه حسن زاده، 1جلد، انتشارات آل علیّ علیه السلام - قم، چاپ: اول، 1382ش، ص241.
7) ابن بابویه، محمد بن على - محمدى شاهرودى، عبد العلى، معانی الأخبار / ترجمه محمدى، 2جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: دوم، 1377ش، ج2 ؛ ص369- 370.
