درس آموزنده و سعادت بخش
ج درس آموزنده و سعادت بخش
امام سجّاد (علیه السلام) در عین آن که زینت عبادت کنندگان، بزرگمرد عبادت، عرفان و سجده بود، مجاهد بزرگ فیسبیلاللّه بود، او در عین آن که کانون علم و اندیشه و معرفت بود، تواضع ویژهای داشت، و در عین آن که شکوه و جلال و ابّهت خاصی داشت، دارای حلم و بردباری و سعه صدر مخصوصی بود، و در یک کلمه کانون همه کمالات انسانی و ارزشهای والای معنوی بود.
زینت پرستش کنندگان الهی
آن حضرت با عنوان زینالعابدین و سجّاد خوانده میشود، چرا که او قبل از هر چیز بنده خالص و صالح خدا بود، و سجدههای طولانی او، هر بیننده را به سوی خدا و پرستش خدا جذب میکرد.
یوسف بن اسباط میگوید، پدرم گفت: نیمههای شب به مسجد رفتم، جوانی را که به سجده افتاده بود دیدم که چنین با خدا راز و نیاز میکرد: «صورت خاک آلودم، برای آفریدگارم سجده کرد، که خداوند سزاوار سجده است.»
به محضرش رفتم، دریافتم امام سجّاد (علیه السلام) است، صبر کردم تا هوا روشن شد، به نزد ایشان رفتم و عرض کردم: «ای فرزند پیامبر! چرا آن همه به خود زحمت میدهی با این که خداوند تو را برتری بخشیده و تو در پیشگاه خدا مقام بسیار ارجمندی داری؟»
او با شنیدن این سخن منقلب شده و گریه کرد و فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هنگامی که روز قیامت برپا گردد هر چشمی ـ جز چهار چشم ـ گریان است:
1ـ چشمی که از خوف خدا بگرید؛
2ـ چشمی که در راه (جهاد) برای خدا نابینا شده باشد؛
3ـ چشمی که از حرامهای خدا پوشیده شده باشد؛
4ـ چشمی که شب تا صبح در حال سجده بیدار باشد... .» (محدّث خبیر، عیسی اربلی ، کشف الغمّه ،ج 2 ، ص 294)
شبی برای عبادت برخاست، هنگام وضو، چشمش به ستارگان آسمان افتاد، و هم چنان به ستارگان مینگریست ، و در اندیشه آفریدگار و آفرینش آنها فرو رفت، حیران و بهت زده در حالی که دستش در آب بود، به آسمان چشم دوخته بود تا صدای اذان صبح را شنید
عبادت امام سجّاد (علیه السلام) پرستش کاملاً آگاهانه و بسیار عمیق بود، او با لذّت و شیفتگی مخصوص، آمیخته با عرفان کامل، خدا را عبادت میکرد. ارتباط و پیوند او با خدا به گونهای بود که روایت شده: شبی برای عبادت برخاست، هنگام وضو، چشمش به ستارگان آسمان افتاد، و هم چنان به ستارگان مینگریست ، و در اندیشه آفریدگار و آفرینش آنها فرو رفت، حیران و بهت زده در حالی که دستش در آب بود، به آسمان چشم دوخته بود تا صدای اذان صبح را شنید. ( ریاض السالکین سیدعلیخان، طبق نقل ری شهری، بهترین راه شناخت، ص348)
صحیفه سجّادیه، یکی از نمادهای عرفانی و زاییده اندیشههای معرفت شناسی امام سجّاد(علیه السلام) است که به عنوان زبور آل محمّد (صلی الله علیه و آله) شناخته شده، و با مطالعه آن، میتوان به عظمت بیکران پرستش آگاهانه آن بزرگوار واقف شد.
1 - مرحوم قطب الدّین راوندى در کتاب خود آورده است :امام سجّاد صلوات اللّه علیه چون نماز صبح را به جا مى آورد؛ در جایگاه خود مى نشست و دعا مى خواند تا موقعى که خورشید طلوع نماید؛ و پس از طلوع خورشید، دو رکعت نماز براى سلامتى خود و افراد خانواده اش مى خواند و سپس مختصرى مى خوابید.
و چون از خواب بیدار مى شد، دندان هاى خود را مسواک مى نمود و بعد از آن مشغول صرف صبحانه مى گردید. (اعلام الورى 297؛ کشف الغمه 2/286؛ اعیان الشیعه 1/630)
2 - مرحوم کلینى ، به نقل از حضرت صادق آل محمّد علیهم السّلام حکایت فرماید: هرگاه یکى از دامادهاى امام سجّاد علیه السّلام داخل منزل وى مى گردید و بر حضرتش وارد مى شد، امام سجّاد علیه السّلام عباى خود را از دوش بر مى گرفت و براى او پهن مى نمود تا روى آن بنشیند.
و سپس به داماد خود مى فرمود: خوش آمدى ، که تو هم تأمین کننده هزینه هاى خانواده خود و هم ، نگه دارنده ناموس خود از شرّ هواهاى نفسانى و اجانب هستى . (طبقات ابن سعد 5/156)
3 - روزى امام سجّاد علیه السّلام مشغول خوندن نماز بود، که در بین نماز عباى آن حضرت از روى شانه اش افتاد و حضرت بدون کمترین توجّهى نسبت به آن ، با همان حالت به نماز خود ادامه داد.
چون از نماز فارغ شد یکى از اصحاب آن حضرت جلو آمد و اظهار داشت : یاابن رسول اللّه ! چرا هنگامى که عبا از روى شانه شما افتاد، بدون توجّه به آن ، به نماز خود ادامه دادى !؟
امام علیه السّلام فرمود: این چه اعتراضى است که مطرح مى کنى !؟ آیا مى دانى من در حال نماز، در مقابل چه کسى قرار داشتم ؛ و با چه کسى سخن مى گفتم ؟ آیا توجّه ندارى ، هر مقدارى که از نماز با خلوص و توجّه کامل به خداوند متعال باشد به همان مقدار مقبول درگاه الهى قرار مى گیرد.
صحیفه سجّادیه، یکی از نمادهای عرفانی و زاییده اندیشههای معرفت شناسی امام سجّاد(علیه السلام) است که به عنوان زبور آل محمّد (صلی الله علیه و آله) شناخته شده، و با مطالعه آن، میتوان به عظمت بیکران پرستش آگاهانه آن بزرگوار واقف شد
آن شخص گفت : پس واى بر حال ما، که بیچاره هستیم .
و حضرت فرمود: از لطف و رحمت پروردگار مهربان ناامید نباشید، چون خداوند متعال به وسیله نمازهاى نافله ، نواقص نماز را تکمیل و جبران مى نماید. (تاریخ آل محمد 127؛ تاریخ گزیده 203)
4 - روزى شخصى حضرت سجّاد علیه السّلام را تعریف و تمجید کرد و اظهار علاقه شدیدى نسبت به آن حضرت داشت .
امام علیه السّلام فرمود: خداوندا، به تو پناه مى برم از این که مبادا دیگران مرا دوست بدارند، در حالى که تو مرا دشمن داشته باشى .
همچنین حکایت کرده اند: روزى که عید عرفه بود، آن حضرت از محلّى عبور مى نمود، عدّه اى را مشاهده کرد که در حال گدائى بودند و از این و آن تقاضاى کمک مى کردند.
حضرت با حالت تعجّب به آن ها نگاهى نمود و فرمود: واى بر شما، که در مثل چنین روزى - روز عرفه - از غیر خداوند متعال ، کمک مى طلبید و چشم امید به دیگران بسته اید. (ارشاد 2/154)
5 - مرحوم کلینى رحمة اللّه علیه در کتاب شریف کافى آورده است :
شخصى به نام سعید بن مسیّب حکایت کند: روزى به محضر مبارک امام سجّاد علىّ بن الحسین علیهماالسّلام وارد شدم در حالتى که آن حضرت مشغول خواندن نماز بود، پس چون نماز خود را به پایان رساند، شخصى درب خانه را زد.
حضرت فرمود: سائلى - گدائى - آمده است و تقاضاى کمک دارد، او را ناامید مگردانید. (اعلام الوردى 297؛ کشف اغمه 2/284؛ فصول المهمة 209؛ نور البصار142)
